|
|
|
|
| |
|
Brezilya (República Federativa do Brasil), Güney Amerika'da yer alan, kıtanın en büyük ve en kalabalık ülkesidir. Uzun bir Atlas Okyanusu kıyısı vardır; komşuları (güneyden kuzeye) Uruguay, Arjantin, Paraguay, Bolivya, Peru, Kolombiya, Venezuella, Guyana, Surinam, Fransız Guyanası'dır. (Ekvador ve Şili hariç tüm Güney Amerika ülkeleriyle komşudur) Brezilya bayrağında sarı, topraklarından bol miktarda çıkartılan altını, mavi, denizi ve yesil, ormanları temsil eder.1500 yılında Portekizli denizci Pedro Alvares Cabral tarafindan keşfedilen Brezilya, önce bir Portekiz kolonisi iken 1822 yılında bağımsızlık ilanından sonra Brezilya Imparatorluğu ve 1889 yılında başkanlık sistemiyle yönetilen Brezilya Federe Cumhuriyeti sekline dönüştü. Resmi dili Portekizce olan Brezilya’da başkan, milletvekilleri, senatörler, valiler, belediye başkanları, eyalet ve şehir meclisleri üyeleri dört senede bir yapılan seçimlerle belirlenir. 110 milyon seçmenin katıldığı 2002 yılı seçimlerinde tüm bölgelerde elektronik seçim sandiklari kullanılmıştır.
1 milyonun üzerinde nüfuslu on üç sehri olan Brezilya’nın en büyük sehirleri São Paulo (10 milyon) ve Rio de Janeiro’dur (5,6 milyon).
Kişi başına gelirin 3,060 dolar olduğu nüfusunun %81’i Katolik, %18’i Protestan, %1’i ise Müslüman ve Musevidir. Katoliklerden 20 milyon kadarı aynı zamanda Afrika kökenli dinlerin ayinlerine de gitmektedirler.
Brezilya’da 8 senelik zorunlu eğitim devlet okulları tarafından ve ücretsiz sağlanmaktadır. Buna rağmen ilk ve orta egitim kadar yüksek egitimde de devlet okullarının yanı sıra özel okullar da etkinlik göstermektedirler.
Beş kez dünya şampiyonu olduğu futbolun yanı sıra voleybol, basketbol, tenis, yüzme, plaj voleybolu, sörf, otomobil yarışları ve yelkencilik Brezilya’nın dünya çapında başarılar elde ettiği spor dallarıdır.
- Yüzölçümü: 8.514.876,599 km2
- Nüfus: 172.600.000
- GSMH: 528,5 Milyar US$
- Kisi başına milli gelir: 3.060 US$
- Dış borç: 223,86 Milyar US$
- İhracat: 70,8 Milyar US$
- İthalat: 76,1 Milyar US$
- Yaşam süresi: 66,6 (E) - 74,0
Coğrafi Verileri
Konum: Güney Amerika'nın doğusunda, Atlas Okyanusunun kıyısında yer almaktadır. Coğrafi konumu: 10 00 Güney enlemi, 55 00 Batı boylamı Haritadaki konumu: Güney Amerika Yüzölçümü: toplam: 8,511,965 km² kara: 8,456,510 km² su: 55,455 km² Sınırları: toplam: 14,691 km Sınır komşuları: Arjantin 1,224 km, Bolivya 3,400 km, Kolombiya 1,643 km, Fransız Guyana 673 km, Guyana 1,119 km, Paraguay 1,290 km, Peru 1,560 km, Surinam 597 km, Uruguay 985 km, Venezuela 2,200 km Sahil şeridi: 7,491 km İklimi: Daha fazla tropikal, ama güney kısmında ılımandır. Arazi yapısı: Güneyde çoğunlukla yatık ovalar yer almaktadır; ovalar, tepelikler, dağlar ve dar sahil şeridi vardır. Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Atlas Okyanusu 0 m en yüksek noktası: Pico da Neblina 3,014 m Doğal kaynakları: boksit, altın, demir yatakları, manganez, nikel, fosfat, platin, kalay, uranyum, petrol, hidro enerji, kereste Arazi kullanımı: Tarıma elverişli topraklar: %5 sürekli ekinler: %1 otlaklar: %22 ormanlık arazi: %58 diğer: %14 (1993 verileri) Sulanan arazi: 28,000 km² (1993 verileri) Doğal afetler: Kuzeydoğuda kuraklıklar; güneyde su baskınları ve arada sırada buzlanmalar.
Nüfus Bilgileri
Nüfus: 174,468,575 Yaş yapısı: 0-14 yaş: %28.57 (erkek 25,390,039; kadın 24,449,902) 15-64 yaş: %65.98 (erkek 56,603,895; kadın 58,507,289) 65 yaş ve üzeri: %5.45 (erkek 3,857,564; kadın 5,659,886) (2001 verileri) Nüfus artış oranı: %0.91 (2001 verileri) Mülteci oranı: -0.03 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini) Cinsiyet oranı: doğumlarda: 1.05 erkek/kadın 15 yaş altı: 1.04 erkek/kadın 15-64 yaşlarında: 0.97 erkek/kadın 65 yaş ve üzeri: 0.68 erkek/kadın toplam nüfusta: 0.97 erkek/kadın (2001 verileri) Bebek ölüm oranı: 36.96 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini) Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 63.24 yıl erkek: 58.96 yıl kadın: 67.73 yıl (2001 verileri) Ortalama çocuk sayısı: 2.09 çocuk/1 kadın (2001 tahmini) HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.57 (1999 verileri) HIV/AIDS - taşıyan insan sayısı: 540,000 (1999 verileri) HIV/AIDS - hastalıklarından ölenler: 18,000 (1999 verileri) Ulus: Brezilyalı Nüfusun etnik dağılımı: Beyaz ırk (Portekiz, Almanya, İtalya, İspanya, Polonya) %55, melezler %38, siyah ırk %6, diğer (Japon, Arap, Kızılderili) %1 Din: Roma Katolikleri (nominal) %80 Diller: Portekizce (resmi), İspanyolca, İngilizce, Fransızca Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri bilgiler toplam nüfus: %83.3 erkek: %83.3 kadın: %83.2 (1995 verileri)
Yönetimi
Ülke adı: Resmi adı: Brezilya Federal Cumhuriyeti resmi kısa adı: Brezilya yerel uzun adı: Republica Federativa do Brasil yerel kısa adı: Brasil ingilizce: Brazil Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet Başkent: Brasilia İdari bölmeler: 26 eyalet ve bir federal bölge; Acre, Alagoas, Amapa, Amazonas, Bahia, Ceara, Distrito Federal, Espirito Santo, Goias, Maranhao, Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Minas Gerais, Para, Paraiba, Parana, Pernambuco, Piaui, Rio de Janeiro, Rio Grande do Norte, Rio Grande do Sul, Rondonia, Roraima, Santa Catarina, Sao Paulo, Sergipe, Tocantins Bağımsızlık: 7 Aralık 1822 (Portekiz'den ayrıldı) Milli bayram: Bağımsızlık günü, 7 Eylül (1822) Anayasa: 5 Ekim 1988 Hukuk sistemi: Roma hukuk kuralları temel alınmıştır. Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: AfDB (Afrika Kalkınma Bankası), BIS (Uluslararası İmar Bankası), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), ECLAC (Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayipler Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-11, G-15, G-19, G-24, G-77, IADB (Amerika Bölgesi Kalkınma Bankası), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), LAES, LAIA (Latin Amerika Entegrasyon Birliği), Mercosur (Güney Amerika Ülkeleri Ortak Pazarı), NAM , NSG, OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OPANAL, OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), RG, UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNHCR (BM Mülteciler Yüksek Komiserliği), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNITAR (BM Eğitim Araştırma Enstitüsü), UNMOP (BM Prevlaka Gözlem Misyonu), UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi), UNU, UPU (Dünya Posta Birliği), WCL (Dünya Emek Konfederasyonu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Ekonomik Göstergeler
Ekonomiye genel bakış: Portekizlilerin ülkeye geldikleri yıllarda ülkenin başlıca ekonomik aktivitesi Sandal ağacı ticaretiydi.(15. yüzyıl) 16. - 17. yüzyıllarda şeker kamışı , 17. - 19. yüzyıllar arasında ise altın madenciliği revaçtaydı. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ise kahve üretimi önem kazandı ve Brezilya dünyanın en önemli kahve üreticilerinden birisi oldu. 15. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına kadar bir tarım ülkesi ve ucuz hammadde kaynağı olan Brezilya tüm diğer ülkeler gibi 1929 yılında yaşanan Büyük Depresyondan oldukça kötü etkilendi. Bu ekonomik kriz ülke ekonomisinde önemli bir iz bıraktı. Kahve üretimi hızla önem kaybetti ve sanayi onun yerini aldı. Bu gün için ülke sanayi ulusal üretimin %20'sini sağlamakta , bir diğer %20 'lik kısmını ise tarım vermektedir. Kalan %60'lık kısmını ise hizmet sektörü karşılamaktadır. Dünyanın sayılı şeker kamışı üreticilerinden biri olan Brezilyada bu bitkiden şeker üretildiği gibi ülkede yakıt olarak da kullanılan Etanol da üretilir. Ülkenin yetiştirdiği diğer önemli ürünler ; manyok , mısır , pirinç , narenciyedir. Sonuç olarak ülke ekonomisi tüm aksiliklere ve güçlüklere rağmen büyük bir gelişme potansiyeline sahiptir. Ülke 1994 yılından , Real Planın uygulamaya konulmasından sonra , elektronik eşya , dayanıklı tüketim maddeleri, gıda, çimento imalatı gibi alanlara yatırım yapmakta ve gelişmenin alt yapısını hazırlamaya çalışmaktadır. GSYİH: Satınalma gücü paritesi - 1.13 trilyon $ (2000 verileri) GSYİH - reel büyüme: %4.2 (2000 verileri) GSYİH - sektörlere göre: tarım: %9 endüstri: %29 hizmet: %62 (1999 verileri) Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %6 (2000) İş gücü: 79 milyon (1999 verileri) Sektörlere göre işgücü dağılımı: hizmet %53.2, tarım %23.1, endüstri %23.7 İşsizlik oranı: %7.1 (2000 verileri) Bütçe: gelirler: 151 milyar $; giderler: 149 milyar $ (1998) Endüstri: tekstil, ayakkabı, kimyasallar, çimento, ormancılık, demir yatakları, kalay, çelik, uçak, motorlu taşıt ve yedekleri, diğer makine ve ekipmanlar Endüstrinin büyüme oranı: %6.9 (2000 verileri) Elektrik üretimi: 337.44 milyar kWh (1999) Elektrik üretimi için kaynaklar: Fosil yakıtlar: %5.28 hidro: %90.66 nükleer: %1.12 diğer: %2.94 (1999) Elektrik tüketimi: 353.674 milyar kWh (1999) Elektrik ihracatı: 5 milyon kWh (1999) Elektrik ithalatı: 39.86 milyar kWh Tarım ürünleri: kahve, soya fasulyesi, buğday, pirinç, mısır, şeker kamışı, kakao, narenciye; sığır İhracat: 55.1 milyar $ (2000) İhracat ürünleri: imalatlar, demir, soya fasulyesi, ayakkabı, kahve İhracat ortakları: ABD %23, Arjantin %11, Almanya %5, Hollanda %5, Japonya %5 (1999) İthalat: 55.8 milyar $ (2000) İthalat ürünleri: Makine ve araç - gereçler, kimyasal maddeler, petrol, elektrik İthalat ortakları: ABD %24, Arjantin %12, Almanya %10, Japonya %5, İtalya %5 (1999) Dış borç tutarı: 232 milyar $ (2000) Para birimi: Brezilya Reali (BRL) Para birimi kodu: BRL Mali yıl: Takvim yılı
|
Brezilya Tarihi
21 Nisan 1500 yılında Portekizli bir gemici olan Pedro Alveras Cabrol, Hindistan'a gidiyorum zannıyla Güney Amerika'ya ayak bastı ve ülkeyi Portekiz kralı adına zaptettiğini ilan etti. 1530 yıllarında Martin Alfonso de Sousa liderliğindeki bir keşif gezisi esnasında, stratejik noktalar olan yerlere, Rio de Janerio ile bir yıl sonra da bugünkü Santos şehrinin banliyosü olan Sao Vicente şehirlerini kurdular.
Piratiningo şehri de, 1532 yılında Sao Vicente yakınlarında yüksek bir bögede kuruldu. Portekizlerin İspanya hakimiyetine girdiği 1580'den 1640 tarihine kadar Brezilya bir İspanya sömürgesi oldu. 1640'ta Portekizliler Brezilya'yı tekrar ele geçirdiler. Hükumet merkezi 1763'te Salvador'dan Rio de Janerio'ya taşındı. Zira burası coğrafi ve stratejik bakımdan merkez olmaya daha uygundu.
1698 yılında Sao Paulo'da bol miktarda altın bulundu. Daha sonra iç kesimlere Amazon havzasına yapılan keşif gezileri sonucu altından başka madenler de bulundu. Bölgede çeşitli feodal gruplar ortaya çıktıysa da fazla yaşamayıp yeniden birlik sağlandı.
1572 yılında Brezilya'yı yönetim bakımından Salvador ve Rio de Janerio'dan ibaret olmak üzere ikiye ayıran sistem, 17. yüzyıl çeyreğine kadar devam etti. On altı ile on yedinci yüzyılda İspanyollar, İngilizler, Fransızlar ve Almanlar zaman zaman bu bölgeyi ele geçirmek istedilerse de muvaffak olamadılar. 1807'de Portekiz'in Napolyon Bonapart tarafından işgal edilmesi üzerine kral ailesi ve devletin bazı ileri gelenleri Brezilya'ya kaçtılar ve ertesi sene hükumet merkezini Rio de Janerio'da kurdular.
Bu esnada Brezilya'nın nüfusu 2.500.000 olup, bunun 400.000'i beyaz 1.300.000 zenci ve 800.000'ini yerli halk teşkil ediyordu. Zenciler büyük şekerkamışı çiftliklerinde ve madenlerde çalıştırılmak üzere 1538 yılında Afrika'dan köle olarak getirilmişlerdi. 1819'da Napolyon'un Avrupa devletlerine yenilmesi üzerine Portekiz kralı, yeğeni Don Pedro'yu, Brezilya Genel Valisi bırakarak Portekiz'e geri döndü.
1822'de Portekiz parlamentosu ilk koloni statüsüne geri dönmek isteyince, Brezilyalılar, Don Pedro Jose Boni Facia deAndrada Silvan'ın liderliğinde bağımsızlık hareketlerini başlattılar ve 7 Eylül 1822'de bağımsızlıklarını ilan edip, 1824'te liberal bir anayasa kabul ettiler. Düzensiz savaşlardan sonra Portekizliler Brezilya'nın bağımsızlığını kabul etmek zorunda kaldılar. Brezilya 1889 yılına kadar krallıkla idare edildi.
Latin Amerika'da en uzun süre krallıkla idare edilen tek ülke Brezilya idi. 1831 yılında Don Pedro, oğlu İkinci Don Pedro'ya tahtı terk etmek zorunda bırakıldı. İkinci Don Pedro zamanında modern Brezilya'nın temelleri atıldı. 1888'de 800.000 köylüye hürriyet verildi. 1889'da kansız bir darbe ile krallık idaresi yıkılarak cumhuriyet idaresi kuruldu. 1914'te siyasi birliği temin eden Brezilya, bütün dünya ülkeleri tarafından tanındı. İstikrarsız bir ülke olup, sık sık anayasa değişiklikleri ve ihtilaller olmaktadır.
Resmi adı Brezilya Fedaratif Cumhuriyeti olan devletin başkenti Brasilia'dır. Nüfusu yaklaşık 175 milyon olan ükenin yüzölçümü 8.511.965 km2, dini hıristiyanlık ve resmi dili Portekizce'dir.
Güney Amerika'nın doğusunda yer alan bir devlet. Güney Amerika'nın en kalabalık ve en büyük ülkesidir. Dünyanın yüzölçümü bakımından beşinci, nüfus bakımından sekizinci büyük ülkesidir. Güney Amerika'nın yarısı kadardır. Doğusunda Amerika'nın güney yarısını oluşturan kıta. Pasifik Okyanusu'nun doğusunda, Atlantik Okyanusu'nun batısında, Kuzey Amerika'nın güneyinde ve Antarktika'nın kuzeyinde bulunur.
Atlas Okyanusu olup bu okyanusta 7250 km kadar bir kıyıya sahiptir. Dünyanın ikinci büyük denizi. Büyüklük bakımından Büyük Okyanustan sonra gelir. Doğusunda Avrasya ve Afrika, batısında Amerika (kuzey ve güney) bulunur. Bu okyanus, eski dünya ile yeni dünyayı birbirinden ayırır.
Bazıları Kuzey Buz Denizi ile Antarktika Okyanusunu da Atlas Okyanusuna dahil ederler. Umumi kanaat, Kuzey Buz Denizi ile Antarktika Okyanusunun buraya dahil olmadığı
Ekvador ve Güney Amerika’nın kuzeybatı kıyısında yer alan bir devlet. Kuzeyinde Kolombiya, doğu ve güneyinde Peru, batısında ise Büyük Okyanus yer alır. Büyük Okyanus kıyılarına yaklaşık 1000 km mesâfedeki Galapagos adalar topluluğu da Ekvador’a âittir. Ülke topraklarının genişliği kuzey-güney doğrultusunda 720 km, doğu-batı doğrultusunda ise 640 kilometredir.
Şili hariç Güney Amerika'daki bütün ülkelerle komşudur.
|
Hemen hemen Avrupa kıtası büyüklüğünde olan, dünyanın beşinci büyük ülkesi Brezilya Güney Amerika'nın yaklaşık yarısını kaplar. Büyük bir bölümü ekvatorun güneyinde yer alan ülke, Ekvador ve Şili dışında, tüm öbür Güney Amerika ülkeleriyle komşudur. Uzun kıyı şeridi güneyde Atlas Okyanusu'na doğru kıvrılır. Kuzey Brezilya'ya kuşbakışı bakıldığında, Amazon ormanları dışında hemen hemen hiçbir şey görülmez. Ülkenin iç kesimlerinde bugün bile keşfedilmemiş bölgeler vardır ve buralarda ilkel kabileler yaşar. Brezilyalıların büyük çoğunluğu ise kıyı şeridinde yer alan modern kentlerde yaşamaktadır.
Brezilya Siyasi Harita
Yüzölçümü: 8.511.965 km2
Nüfus: 141.302.000 (1987).
Yönetim: Bağımsız cumhuriyet
Başkent: Brasilia
Coğrafi Özellikler: Brezilya Latin Amerika ülkelerinin en büyüğüdür. Amazon, Parana, Paraguay ve Sâo Francisco gibi büyük ırmakları vardır. Güneydeki Iguaçu Çavlanları ülkenin en ünlü doğal güzellikleri arasındadır.
Dış ülkelere satılan önemli ürünler: Kahve, ham pamuk, soyafasulyesi, kakao, demir cevheri, manganez, kereste, şeker, tütün, elektrikli aletler, motorlu araçlar ve yedek parçalar, ayakkabı, dokuma ve petrokimya ürünleri.
Önemli Kentler: Rio de Janeiro, Sâo Paulo, Brasilia, Salvador, Belo Horizonte, Manaus.
Eğitim: 7-15 yaş arası zorunludur. Okuma ve yazma oranı gittikçe yükselmektedir.
Bu geniş ülkede büyük iklim değişiklikleri görülür. Amazon vadisinde dünyanın en geniş tropik yağmur ormanları vardır. Bu bölgede ve kuzey kıyı şeridinde nemli tropik iklim egemendir. Hava sıcaklığı ortalama 26°C'dir. Ülkenin yarısından fazlasını kaplayan güneydeki büyük yaylada gündüzler sıcak, geceler genellikle serin geçer. Atlas Okyanusu kıyılarına doğru bu yayladan sonra yükselen dağların ötesinde, gene çok sıcak ve nemli bir iklimin egemen olduğu verimli ovalar kıyı boyunca dar bir şerit oluşturur. Rio de Janeiro'nun güneyinde iklim biraz serinler.
Ülkenin üçte birinden daha küçük bir yüzölçümü olmasına karşın toplam nüfusun yüzde 70'ini barındıran güneydeki yaylalarla kıyı bölgeleri Brezilya'nın can damarıdır. Önemli kentlerin çoğu, kara ve demiryolları, sanayi merkezleri bu bölgede yoğunlaşmıştır.
Tarih
Amerika'nın keşfinden sonra, İspanya ile Portekiz yeni keşfedilen topraklan paylaştılar. Dünya haritası üstünde boydan boya çizilen bir çizginin doğusu Portekiz'in, geri kalanı ise İspanya'nın oldu. Güney Amerika'nın bu çizginin doğusunda kalan bölümü bugünkü Brezilya'nın kapladığı topraklardı. Bu paylaşımdan sonra Portekizliler bu bölgeye yerleştiler.
1500'de Pedro Âlvares Cabral adında Portekizli bir kaptan Güney Afrika yoluyla Doğu
Hint Adaları'na gitmek amacıyla yelken açtı. Ama iyice batıya açılarak, gideceği yönden çok uzaklaştı ve karşısına Güney Amerika anakarası çıktı. Cabral buralara Portekiz kralı adına el koydu ve Terra da Santa Cruz (Kutsal Haç Topraklan) adını verdi. Sonralan, kırmızı boya yapımında kullanılan kırmızı pau-brasil ağacının yetişmesi nedeniyle adı Brezilya olarak değiştirildi. 1501'de Brezilya kıyılarını dolaşan Amerigo Vespucci'den sonra, bölgede umulduğu gibi altın bulunmayışı bir süre için ilginin azalmasına yol açtı.
Portekizliler 1533'e kadar Brezilya'yı tam olarak sömürgeleştirmediler. Daha sonra krala yakın kişilere toprak verilerek yeni yerleşim bölgeleri kuruldu ve doğrudan Portekiz kralına bağlı bir genel valilik oluşturuldu. Zamanla Brezilya büyük bir şeker, altın ve elmas üreticisi oldu. Bu arada Portekizliler batıda And Dağları'na, güneyde Rio de la Plata' ya, kuzeyde Amazon bölgesine kadar yayıldılar.
Avrupa'da 1804-15 yılları arasındaki Napolyon Savaşları döneminde Fransızlar Portekiz'i işgal edince, Portekiz veliahtı Brezilya' ya sığındı. Kral ailesi İngiliz savaş gemileri eşliğinde 1808'de Rio de Janeiro'ya çıktı. Rio de Janeiro artık Portekiz'in başkenti Lizbon' un yerini almıştı. Napolyon'un 1815'teki yenilgisinden sonra bu bölge tıpkı Portekiz gibi bir krallık oldu ve Brezilya ile Portekiz eşit konumda iki ülke sayıldı. Kral, oğlu Dom Ped-ro'yu Brezilya'da bırakarak 1821'de Portekiz' e döndü. Bu arada Portekizliler ile Brezilyalılar arasında sürtüşmeler artmış, Brezilya'yı yeniden sömürgeleştirme eğilimi belirmişti. Buna karşı çıkan Dom Pedro 7 Eylül 1822'de Brezilya'nın bağımsızlığını ilan ederek imparatorluk tacını giydi. Portekiz Brezilya'nın bağımsızlığını 1825'te tanıdı. Böylece, Güney Amerika'nın İspanyolca konuşulan ülkelerinden farklı olarak, Brezilya bağımsızlığını kansız bir yolla elde etmiş oldu.
Kısa süre sonra ülkede iç karışıklıklar arttı; Arjantin ile Brezilya arasında savaş çıktı. Savaştan sonra, 1831'de kral tahtını beş yaşındaki oğluna bırakarak çekildi. Çocuk kral 15 yaşındayken II. Dom Pedro adıyla resmen tahta çıkıncaya kadar karışıklıklar sürdü. II. Pedro halkı ve ülkesiyle yakından ilgilenen akıllı ve bilgili bir yöneticiydi. Yaklaşık yarım yüzyıl süren yönetimi sırasında başlıca toplumsal ve ekonomik sorunları çözmeye çalıştı. 1831'de köle ticareti kaldırıldı. Köleliğin bütünüyle ortadan kaldırılması ise ancak 1888'de oldu. Ne var ki, köleliğin kaldırılması üzerine toprak sahipleri arasında tedirginlik ve hoşnutsuzluk arttı. Ordu ile kilisenin de kraldan desteğini çekmesi üzerine, 1889'da II. Dom Pedro babası gibi tahttan çekilmek zorunda kaldı. Pedro'nun Avrupa'ya sürgüne gönderilmesiyle, imparatorluk dönemi sona erdi. Bu kez Brezilyalılar ülkelerinde cumhuriyet ilan ettiler.
Çağdaş Brezilya'da halkın temsilcilerinden oluşan bir meclis ile her eyaletin temsilcilerinden oluşan bir senato vardır. Cumhurbaşkanı altı yıllık süre için seçilir.
Cumhuriyetin kurulduğu 19. yüzyıl sonlarından bu yana Brezilya yönetiminde ordu ağırlığını hep duyurdu ve 1930'a kadar orduda bazı başarısız ayaklanma girişimleri oldu. 1930'da gerçekleştirilen bir askeri darbeden sonra başa getirilen Getülio Vargas ülkeyi 1930'dan 1945'e kadar yönetti. Demokrasiyi tümüyle ortadan kaldıran yeni bir anayasayı yürürlüğe koydu. Sonunda bir askeri darbe ile diktatörlüğüne son verildi.
1946'da yeni bir anayasa kabul edildi. 1950'de bu kez seçimle devlet başkanı olan Vargas, 1954'te bir grup subayın baskısıyla devlet başkanlığından uzaklaştırıldı. Bundan sonraki 10 yılda hızlı bir ekonomik gelişme hedeflenerek, bağımsız bir dış siyaset yürütülmeye çalışıldı. Ne var ki, ordu 1964'te ülke yönetimini yeniden ele geçirdi. 1970'lerin sonuna doğru sivillerin yönetimde daha fazla söz sahibi olabilmesi için bazı reformlar yapıldı ve 1984'te sivil bir başkan seçildi.
1970'lerin ortalarında petrol fiyatlarının hızla yükselmesi Brezilya ekonomisini olumsuz yönde etkiledi. Petrol giderlerini kısmak için, ülkede üretilen motorlu araçlarda yakıt olarak kullanılmak üzere şekerkamışından alkol üretimine başlandı. Tarım ve sanayi alanındaki gelişmelere karşın, bugün Brezilya'da enflasyon ve dış borçlar başta olmak üzere birçok ekonomik sorun vardır.
19. yüzyılda kurulduğundan beri sık sık askeri darbelere ve askeri yönetimlere sahne olan Brezilya'da Ocak 1985'te yapılan seçimleri kazanan muhalefetin adayı Tancredo de Almeida Neves daha göreve başlayamadan Nisan 1985'te öldü. Bu nedenle sivil yönetimin ilk devlet başkanlığı görevini Neves'in yardımcısı Jose Sarney üstlendi. Sarney yönetimi ülke ekonomisini düzeltmek üzere bir önlemler paketini uygulamaya koydu. Önceliği ekonomik büyüme ile sosyal adalete veren ve enflasyonu önlemeyi amaçlayan bu program başarılı olmadı. 1986'da yapılan Ulusal Kongre seçimlerini iktidar partisi kazandıysa da, ekonomik bunalım yönetimi güç durumda bıraktı.
Ekim 1988'de yeni anayasa kabul edildi. Kasım 1989'da yapılan başkanlık seçimlerini Fernando Collor de Mello kazandı. De Mello Mart 1990'da görevi devraldıktan sonra, Collor Planı olarak anılan yeni ekonomik önlemler paketini uygulamaya koydu. Ama bu plan da hayat pahalılığını önleyemediği gibi, ekonomik durgunluğun şiddetlenmesine de yol açtı. Bunun üzerine Collor II olarak bilinen yeni bir plan uygulamaya kondu. Parlamentodan ve iş çevrelerinden yeterli desteği bulamayan bu plan da başarısız oldu. Ülke içinde yaşanan bu sıkıntılara karşın, dünyanın en borçlu ülkelerinden biri olan Brezilya'ya, dış borçlarını ödemede bazı kolaylıklar sağlandı.
Ekonomik planların başarısızlığına Collor' un aile bireylerinin adlarının yolsuzluğa karışması eklenince, başkanın saygınlığı sarsıldı. Başkana karşı muhalefet giderek yükseldi. Parlamentoda oluşturulan soruşturma komitesi Collor'u, rüşvet almaya göz yummak, nüfuzu kötüye kullanmaya sessiz kalmak gibi pasif yolsuzluklarla suçladı. 26 Ağustos 1992'de yüz binlerce kişi sokaklara dökülerek başkanın istifasını istedi. 28 Ağustos'ta soruşturma komitesinin suçlu bulması üzerine, Collor'a görevden el çektirildi.
|
Yabanıl Yaşam ve Bitki Örtüsü
Brezilya'da çok çeşitli kuşlar, böcekler ve küçük memeliler yaşar. 30 binden fazla türü olan kelebeklerden bazılarının kanatları 22 santimetreye ulaşır. Büyük Amazon vadisi yabanıl yaşam açısından çok zengindir. Burada maymunlar, kızıl geyikler, tapirler, jaguarlar, pumalar, oselolar, tembelhayvanlar, ka-rıncayiyenler ve armadillolar yaşar. Kuş türleri arasında parlak tüylü papağanlara, bu bölgeye özgü bir papağan türü olan aralara ve kolibrilere sıkça rastlanır.
Yalnızca Amazon Irmağı'nda, aralarında et yiyen piranalar da olmak üzere, yaklaşık 2.000 balık türünün yaşadığı saptanmıştır. Atlas Okyanusu kıyılarında ise köpekbalığı, kılıçbalığı, yengeç, karides, İstakoz ve hamsi avlanır.
Amazon Nehri
Amazon havzası da dünyanın en zengin bitki örtüsüne sahiptir. Yaprak dökmeyen tropik ağaçların oluşturduğu yağmur ormanları, salkım salkım begonyalar ve orkidelerin yanı sıra, yer yer göz alıcı kırmızı, turuncu, sarı ve pembe çiçekler tüm toprak yüzeyini kaplar.
Ülkenin üçte ikisi ormanlıktır. Bu ormanlarda çok değişik ağaç türleri vardır. Kereste elde etmek amacıyla kullanılan çeşitli ağaçlar, kinin ilacının elde edildiği kınakına ağacı ve bir tür böcek ilacı üretiminde kullanılan timbo ağacı bunlardan bazılarıdır.
Başka ağaç ve çalılardan fındık, yağ, balmumu ve tıpta kullanılan birçok ilacın hammaddesi elde edilir. Güney Amerikalı-lar'ın çay yapmakta kullandıkları yerba mate hem yabanıl yetişen, hem de özel yetiştirilen bir bitkidir. Kuzeydeki Para eyaletinde üretilen kauçuk ise çok niteliklidir.
|
|
Ekonomi
19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarında Brezilya'nın dış ülkelere sattığı en önemli ürün kauçuktu. Belem'den Uzakdoğu'ya tohum götürülerek oradaki ekim alanlarında yüksek verimli kauçuk elde edilmesi Brezilya kauçuk sanayisine çok zarar verdi. Ayrıca, birçok ülkenin yapay kauçuk üretmeye başlaması Brezilya'da kauçuk üretimini geriletti.
Brezilya kahve üretiminde dünyanın en önde gelen ülkesidir. Dış ülkelere satılan öbür ürünler arasında soyafasulyesi, pamuk, kakao, kereste, demir cevheri, manganez ve tütün sayılabilir.
Ülkenin küçük bir bölümünde ekim yapılmasına karşın, Brezilya dünyanın önde gelen tarım ülkelerinden biridir. Halkın üçte biri geçimini tarım ve çiftlik hayvanlarından sağlar. Böylesine büyük bir ülkede her tür tarım ürünü çok büyük çapta üretilir. Güneydeki çiftliklerde kahve ve pamuk yetiştirilir. Geniş otlaklarda ise sığır, domuz ve koyun sürüleri beslenir. Güneyde yetiştirilen ürünler arasında soyafasulyesi, mısır ve buğdayı da sayabiliriz. Şeker ve pamuk hem güneyde, hem de kuzeyde üretilir. Bu yörenin temel besini fasulye ile manyoktur. Kuzeyde ve doğuda yetiştirilen ürünler pipo tütünü, vanilya, kakao, portakal, muz ve çeşitli meyvelerdir. Pirinç kıyılardaki ovalarda yetiştirilir. Brezilya'nın kuzeydoğusunda ve güney ucunda da sığır otlakları bulunmaktadır.
Brezilya maden açısından oldukça zengindir. Doğu ve kuzeydeki demir yatakları dünyadaki toplam demir cevherinin hemen hemen üçte birini oluşturur. Ayrıca, Amazon Irmağı'nın denize döküldüğü bölgenin yakınında da önemli ölçüde manganez bulunmaktadır. Kömür ve petrol yeterli değilse de, boksit, krom, tungsten, kalay, bakır, nikel, kurşun, çinko, asbest, mika ve saatçilikte kullanılan kuvars yatakları zengindir.
Brezilya'da altın, platin, gümüş, elmas, topaz ve başka bazı değerli taşlar da çıkarılır. Elmas işletmeleri ise 200 yıldan beri çalışmaktadır.
Pik demir ve çelik üretimini de içeren, metal sanayisinin yanında, sınırsız su gücünden elde edilen elektrikle başka sanayi kolları da hızla gelişmektedir. Bugün, ülkede günlük yaşamda kullanılan birçok araç gereç çoğunlukla güneydoğudaki Sâo Paulo, Rio de Jane-iro ve Belo Horizonte çevresindeki fabrikalarda üretilmektedir. Brezilya'da öbür Latin Amerika ülkelerinin hepsinden daha çok sayıda fabrika vardır. Bu fabrikaların başlıca ürünleri karayolu taşıtları, gemi, uçak, mobilya, giyim eşyası, radyo, televizyon, çimento, ayakkabı ve deri eşyalardır. Ülkede büyük ölçüde hammadde üretilmekle birlikte, kömürle petrol ve fabrikalarla çiftliklerin donanımı için gerekli makineler dışarıdan satın alınır. Dışarıdan alınan öbür ürünler arasında bazı metaller, kimyasal maddeler, gübre ve buğday vardır.
Ulaşım her zaman Brezilya'nın en büyük sorunlarından biri olmuştur. Güney ve kuzey bölgeleri dışındaki bölgelerde dağlar yüzünden kıyıdan iç bölgelere ulaşmak çok zordur. Bu nedenle, büyük bir bölümü kıyılarda bulunan demiryollarından çok karayolları önem kazanmıştır. Özellikle Amazon ormanlarına ve iç bölgelere havayolu ile ulaşılmakta ve kentler arasında düzenli uçak seferleri yapılmaktadır.
Dünyanın en büyük ırmaklarından Amazon ve Parana sayısız kollarıyla ülkenin dört bir yanına uzanır. Amazon Irmağı'nın ana kolu büyük ölçüde ulaşıma elverişlidir. Parana, Paraguay ve Rio de la Plata ise kısa yolculuklar dışında ulaşıma elverişli değildir. Ülkenin hidroelektrik enerji üretiminin büyük bölümü Parana Irmağı üzerindeki barajlardan sağlanır. Bu ırmakların, kollarıyla birlikte toplam uzunluğu 43 bin kilometreyi bulur.
|
Toplum ve Kültür
Brezilya'yı keşfedip sömürgeleştiren Portekizliler, ülkeye dillerinin yanı sıra sanat ve bilimlerini de götürdüler. Brezilya, Amerika kıtasında dili Portekizce olan tek ülkedir. Ülkeye ilk gelenler Güney Amerika Yerlileri' ni köleleştirerek çiftliklerde ve madenlerde çalıştırdılar. Yerli nüfusun sömürü koşullarında hızla azalması üzerine, Portekizliler 16. yüzyılda Afrika'dan gemilerle binlerce Siyah köle getirdiler. İlk zamanlar ülkeye çok az sayıda Portekizli kadın geldiği için, erkekler Yerli ya da Siyah kadınlarla evlendiler.
Sömürge döneminde Brezilya'ya yalnız Portekizliler geldi, 1822'de bağımsızlığını kazanınca başka ülkelerden de göç başladı. Brezilya'ya yerleşen beyazlar arasında İtalyanlar, Almanlar, İspanyollar, Polonyalılar, hatta Japonlar vardı. Günümüzde nüfusun yarısı beyaz, beşte ikisi mulatto da denen beyaz-Siyah karışımı ile mestizo denen beyaz-Yerli karışımıdır. Çok azalan Yerli nüfus Amazon bölgesinin erişilmez kesimlerinde yaşar. Siyah nüfus arasında ölüm oranının yüksekliğine karşılık, beyaz nüfus artmaktadır. Halkın hemen tümü Katolik'tir. Ne var ki, Yerlilerin ve Siyahların bir bölümü eski dinsel inançlarını sürdürmektedir.
15 yaşın üzerinde okuma yazma oranı yüzde 79,3'tür (1985). Özellikle kentlerde temel eğitim giderek yaygınlaşmaktadır. Brezilya'da 65 üniversite ve 700 kadar yükseköğrenim kurumu vardır.
Brezilya'nın geniş ormanları yer yer kesilerek yeni yollar ve kentler için alanlar açılmıştır. Bir zamanlar el değmemiş olan bölgelere doğru bir yayılma vardır. Eskiden çok sayıda insanın yakalandığı sıtma, sarıhumma ve veba türünden hastalıkların büyük ölçüde önüne geçildiyse de, beslenme bozuklukları ve bulaşıcı hastalıklar bugün de önemli sorunlar arasındadır. Brezilya'da sağlık hizmetleri yaygın değildir. İnsanlar bu hizmetlerden gelir düzeylerine göre yararlanmaktadır. Brezilya'da, yüksek doğum ve ölüm oranı nedeniyle nüfusun yarısından fazlası 18 yaşın altındadır.
Brezilya'nın zengin bir edebiyat ve sanat geçmişi vardır. En ünlü heykeltıraşlarından, sakat olarak doğan Aleijadinho (1738–1814) ellerini kullanamamasına ve kör olmasına karşın, aletleri bileklerine bağlayarak heykel, iç süsleme ve mimarlık alanlarında çok sayıda ürün vermiştir. Brezilya'da. 19. ve 20. yüzyıllar boyunca birçok değerli yazar, şair ve ressam yetişti. Afrika ve Yerli müziklerinden esinlenen ünlü besteci Heitor Villa-Lobos, 19. yüzyılda yaşamış olan Joaquim Maria Machado de Assis, 20. yüzyıl yazarları Gilberto de Mello Freyre ve Jorge Amado ile çağdaş ressamlardan Candido Portinari bunlar arasındadır. Samba gibi Brezilya dansları Brezilya müziğinin dünyada yaygınlaşmasını sağlamıştır. Rio de Janeiro, her yıl düzenlenen ve Rio Karnavalı olarak bilinen şenliğiyle ünlüdür.
Rio Karnavalı
|
Başlıca Kentler
1960'ta Rio de Janeiro'nun yerine başkent olan Brasilia ülkenin merkezinde bulunmaktadır Rio de Janeiro koyları, adaları, deve hörgücünü andıran çeşitli tepeleri ve modern yapılarıyla batı yarıküresinin en çekici ve etkileyici kentlerinden biridir.
Denizden 700 metre yükseklikte bulunan Sâo Paulo, Rio de Janeiro'nun güneybatısında kalır. Bu kent Brezilya'nın en önemli sanayi merkezlerinden biri, aynı zamanda Güney Amerika'nın yüzölçümü en büyük olan kentidir (bak. sâo Paulo).
Karayolu ve çok dik bir demiryolu ile ulaşılabilen Sâo Paulo'nun limanı Santos dünyanın önde gelen kahve satış limanıdır.
Daha kuzeydeki, eski adı Bahia olan Salvador 1549'da kuruldu ve 1763'e kadar Brezilya' nın başkenti oldu. Günümüzde, özellikle kakao, sigara ve puro ticaretinin yapıldığı en işlek limanlardan biridir.
Porto Alegre, Brezilya'nın en güneyindeki eyaleti Rio Grande do Sul'un başkentidir. Denizle birleşen Patos Gölü'nün kıyısında kurulmuş, gemilerin uğradığı bir ticaret merkezidir.
Eski adı Pernambuco olan Recife, genellikle Avrupa'dan gelen gemilerin ilk uğradığı Güney Amerika limanıdır. Anakaranın bir ada ve yarımadaya köprülerle bağlandığı bu kent hızla kuzeyin sanayi merkezi olma yolundadır. Mercan kayalıklarından dolayı Portekizliler buraya "kayalık bölge" anlamına gelen Recife demişlerdir.
Manaus, kuzeydeki iç bölgede yer alan önemli bir kenttir. Amazon Irmağfnın 1.450 km yukarısında, orman bölgesinde kurulu bu kentteki birçok yapı 1900'lerin başındaki ilk büyük kauçuk üretimi döneminden kalmadır.
Rio de Janeiro
|
|
|
|
|
|
|
| |
Bugün 14 ziyaretçi (26 klik) kişi burdaydı! |
|
|
|
|
|
|
|
