| |
Hırvatlar, günümüzde Ukrayna toprakları içinde bulunan Yuğni ve Dinyeper nehirleri arasında kalan Beyaz Hırvatistan'dan 6. yüzyılda göç ederek eski Roma illeri olan Pannonia ve Dalmaçya'ya yerleştiler. Dalmaçya'ya yerleşen Hırvat kabileleri Prens Trpimir idaresinde birleştiler. Yedinci asırda Katolikliği benimseyen Hırvatlar ile Ortadoks olan komşuları Sırplar arasında sürekli bir mücadele oldu. Bütün Hırvat topraklarına hakim olan Kral Tomislav 925 senesinde kendini Hırvatistan kralı ilan etti.
Tomislav Bulgarlar, Macarlar ve Bizanslılarla savaşmak mecburiyetinde kaldı. Hakimiyetini Bosna, kıyı şehirlerine ve adalara kadar genişletti. Kral Kreşimir zamanında Hırvatistan Bizans hakimiyetini kabul etti. Macaristan Kralı I. Ladislas 1091'de Hırvatistan'ın büyük bölümünü ele geçirdi. Son olarak seçilen Hırvat Kralı Petar Svacié, Macarlarla savaşırken 1097'de öldü. Macaristan Kralı Kalman 1102'de Biograd na Morida Hırvatistan kralı olarak taç giydi.
Bu tarihten itibaren Macaristan ile olan birlik sekiz yüz yıl devam etti. Bu birlik döneminde kendi meclisi bulunan Hırvatistan'da idareden ban ismi verilen kralın yerel temsilcisi sorumluydu. Varna (1444) ve İkinci Kosova (1448) muharebeleri sonunda Osmanlı Devleti, Hırvatistan'ın güney bölümünü hakimiyeti altına aldı. Mohaç Meydan Muharebesinde (1526) Macaristan Kralı Lajos mağlup olunca, Hırvat topraklarının büyük bölümü Osmanlı hakimiyeti altına girdi. On altıncı asrın sonlarına kadar Hırvatistan sancak beyleri tarafından idare edildi. 1583'te eyalet durumuna getirilerek beylerbeylerinin idaresine verildi.
İkinci Viyana Kuşatmasının ardından, Osmanlı Devletinin Avrupa'da gerilemesinden faydalanan Avusturya, Prens Eugéne komutasındaki orduları ile Hırvatistan topraklarını işgal etti (1697). Karlofça Antlaşmasıyla Besarabya'dan çekilen Osmanlılar, Pasarofça Antlaşmasıyla da Sava Nehrinin güneyinde kalan toprakları kaybettiler. Böylece Hırvatistan'daki Osmanlı hakimiyeti son bulmuş oldu.
Osmanlıların bölgeyi bırakmalarından sonra Hırvat toprakları özellikle Hırvat olmayan soylulara verildi. On sekizinci asrın sonlarına doğru Avusturya'nın mutlakiyetçi idaresi Macar ve Hırvat soyluları birbirine yaklaştırdı. Hırvat Meclisi 1790'da Macar Meclisi menfaatine bazı yetkilerinden vazgeçti. Napoleon I, 1805'te Hırvat ve Sloven topraklarını İllirya eyaletine kattı isede bu toprakları 1813'te kaybetti.
1822'de eski sınırlarına kavuşan Hırvatistan, Macaristan ile bağlarını yeniden kurdu. Bölge 1849'da Avusturya taht topraklarına katıldı. Hırvatistan 1868'de özerk statülü Macar taht toprağı ilan edilerek Hırvatistan-Slovenya Krallığı adını aldı.
Birinci Dünya Savaşının ardından Hırvat Meclisi, 29Ekim 1918'de Avusturya ve Macaristan ile olan bağlarını kopararak bağımsızlığını ve Sırp, Hırvat, Sloven krallığına bağlandığını ilan etti. Bu krallık daha sonra Yugoslavya adını aldı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya'nın Almanya tarafından işgal edilmesinden bir süre sonra, 10 Nisan 1941'de Zagreb'de bir Bağımsız Hırvatistan Devletinin kurulduğu ilan edildi.
Bu devlet İtalya ve Almanya tarafından hemen tanındı. Devlet; Slovenya, Bosna-Hersek ve Dalmaçya'nın bir bölümünü içine alıyordu. Yeni devletin başına getirilen, Ustana adlı Alman yanlısı terör örgütünün lideri Aute Paveliç aşırı zorbalığa ve şiddete dayalı bir diktatörlük rejimi kurdu. Savaş sırasında komünist partizanlar birçok bölgeyi ele geçirdiler. Bu bölgelerde "Ulusal Kurtuluş Konseyi" kurdular. Zagreb'in 1945'te partizanların eline geçmesinden sonra Konsey halk hükümeti halini aldı. Daha sonra bir halk cumhuriyeti olarak Yugoslavya ile birleşti.
1980'li yılların sonlarında görülen komünist ülkelerdeki demokratikleşme hareketi Hırvatistan'da da etkili oldu. 1989'da Sırbistan ile Hırvatistan ve Slovenya'nın ilişkileri bozuldu. Aynı sene Hırvatistan Komünist Partisi kongresinde çok partili sisteme geçme kararı alındı.
Nisan 1990'da yapılan seçimleri Hırvatistan Demokratik Birliği kazandı. Hırvatistan 1991 Temmuzunda bağımsızlığını ilan etti. Bunu eski Yugoslavya'yı meydana getiren Cumhuriyetler takib etti. Yugoslav ordusunun desteğini alan Sırp çeteleri Slovenya ve Hırvatistan'a karşı saldırıya geçti. 1992'de Slovenya ve Hırvatistan ile Sırplar arasında barış sağlandı ise de arasıra çatışmalar sürmektedir.
HIRVATİSTAN
RESMİ ADI: Hırvatistan Cumhuriyeti.
YÖNETİM BİÇİMİ: Çok partili, iki meclisli cumhuriyet.
YÜZÖLÇÜMÜ: 56.538 km2.
NÜFUS (1992): 4.808.000.
BAŞKENT: Zagreb.
BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1991): Zagreb (930.753), Split (206.559), Rijeka (205.842), Osijek (164.589), Zadar (134.669).
Sosyalist ülkelerde 1989'dan bu yana gerçekleşen büyük değişimler sonucunda 1991'de bağımsız devletler arasına katılan Hırvatistan, Yugoslavya'yı oluşturan altı cumhuriyetten biriydi. Balkan Yarımadası'nın kuzeybatısında yer alan Hırvatistan, İstra Yarımadası'nın (İstria) büyük bölümünü, Dalmaçya'yı ve eskiden Macaristan'ın parçası olan Slavonya'yı kapsar. Kuzeybatıda eski Yugoslavya cumhuriyetlerinden Slovenya, kuzeyde Macaristan, doğuda Yugoslavya güneyde eski Yugoslavya cumhuriyetlerinden Bosna-Hersek, batıda da Adriya Denifci'yle çevrilidir.
Ülkenin kuzeydoğu kesimi genellikle verimli topraklarla kaplı düzlüklerden oluşur. Adriyatik kıyısında uzanan Dinar Alpleri'nin yer aldığı Dalmaçya dağlık ve engebelidir. Doğal güzelliğiyle ünlü kıyı şeridinde çok sayıda körfez ve liman bulunur. Dalmaçya kıyılarının açıklarında kıyıya paralel bir dizi ada vardır. Istra Yarımadası'yla Dalmaçya kıyılarında Akdeniz iklimi hüküm sürer. Bu bölgelerde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. İç kesimlerle dağlık bölgelerde iklim daha serttir. Ülke topraklarının yüzde 37'si ormanlarla kaplıdır. Kıyı bölgesinde yaygın bitki örtüsü makilerdir.
Bir Slav halkı olan Hırvatlar ülke nüfusunun yüzde 75'ini oluşturur. Sırplarin oranı ise yüzde 12 dolayındadır. Nüfusun yaklaşık yüzde 77'si Katolik'tir. Kentlerde yaşayanların oranı yüzde 51 dolayındadır. En büyük yerleşme başkent Zagreb'dir.
Hırvatistan ekonomisi II. Dünya Savaşı'n-dan önce bitkisel üretime ve sığır besiciliğine dayanıyordu. Savaş sonrasında sanayi hızla gelişti. Istra ve Dalraaçya'da kömür ve boksit gibi doğal kaynaklar yanında hidroelektrik enerji potansiyelinin değerlendirilmesine ve gemicilik ile turizme önem verildi. 1991'de başlayan iç savaşa değin turizm ülkenin önemli gelir kaynaklarından biriydi.
1991 öncesinde üjkenin en önemli siyasal gücü Hırvatistan Komünist Partisi'ydi (HKP). 1990'da yapılan seçitnler Hırvatistan Demokratik Birliği'nin zaferiyle sonuçlandı ve HKP ikinci parti durumuna düştü. Hırvatistan'da günümüzde çok partili bir sistem yürürlüktedir. Okuryazar oranının yüzde 99,4 olduğu ülkede başlıca yükseköğretim kurumu Zagreb Üniversitesi'dir.
Bugünkü topraklarına 7. yüzyılda yerleşen Hırvatlar, Dalmaçya'nın kuzeyinden Pannonia'nın içlerine kadar uzanan gevşek bir federasyon oluşturdular. Hırvatlar 803'te Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu'nun egemenliği altına girdiler, kısa bir süre sonra da Hıristiyanlık'ı kabul ettiler. 10. yüzyılda bir Hırvat krallığının kurulduğu bölgeyi 1091'de Macaristan Kralı Lâszlo ele geçirdi. 16. yüzyılda Hırvatistan'ın büyük bölümü Slovenya ile birlikte Osmanlı yönetimi altına girdi. Bölgedeki Osmanlı egemenliği 1699'da imzalanan Kar-lofça Antlaşması'yla sona erdi. Bu antlaşmayla Hırvatistan ve Slovenya Habsburglar'ın eline geçti. 1849'da Avusturya taht topraklarına katılan yöre, 1868'de özerk statülü Macar taht toprağı ilan edilerek Hırvatistan-Slovenya Krallığı adını aldı.
Hırvatistan 1918'de bağımsızlığını ilan etti. Bölgedeki öteki Slav halklarıyla Hırvatlar'ın tek yönetim altında birleşmesiyle, sonradan Yugoslavya adını alacak olan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı kuruldu. Krallığın II. Dünya Savaşı sırasında Mihver Devletleri tarafından işgal edilip bölüşülmesinden sonra, 1941'de bağımsız Hırvatistan Devleti ilan edildi. Bu devlet Slovenya'yı, Dalmaçya'nın bir bölümünü ve Bosna-Hersek'i kapsıyordu. Ülkede zorbalığa ve şiddete dayalı bir faşist dikta rejimi kuruldu. Savaş sonrasında Hırvatistan bir halk cumhuriyeti olarak Yugoslavya'yı oluşturan cumhuriyetler arasında yer aldı.
1980'lerin sonlarında Doğu Avrupa'daki demokratikleşme hareketinden Hırvatistan da etkilendi. 1989'da Sırbistan ile Hırvatistan ve Slovenya'nın ilişkileri bozulmaya başladı. Aynı yıl HKP kongresinde çok partili sisteme geçme kararı alındı. Nisan 1990'da yapılan seçimleri Hırvatistan Demokratik Birliği kazandı. Hırvatistan'da ağırlıklı olarak Sırplar'ın yaşadığı bölgeler 1991'de, Sırp Ulusal Konseyi adını verdikleri bir örgüte bağlı olarak özerkliklerini ilan ettiler. Temmuz 1991'de Hırvatistan bağımsızlığını ilan etti. Onu Slovenya, Makedonya ve Bosna-Hersek izledi. Yugoslav ordusunun da desteğini alan Sırp çeteciler önce Slovenya ve Hırvatistan'a, ardından da Bosna-Hersek'e karşı saldırıya geçti. 1992'de Slovenya ve Hırvatistan'da barış sağlandıysa da, Bosna-Hersek'teki Sırp saldırıları bir soykırım boyutuna vardı.
KONUM
Güneydoğu Avrupa, Adriyatik Denizi kıyısında, Bosna-Hersek ve Slovenya arasında yer almaktadır. Coğrafi konumu: 45 10 Kuzey enlemi, 15 30 Batı boylamı
Yüzölçümü: toplam: 56,542 km²
Sınırları: toplam: 2,028 km
sınır komşuları: Bosna-Hersek 932 km, Macaristan 329 km, Yugoslavya 266 km, Slovenya 501 km
Sahil şeridi: 5,835 km
İklimi: Akdeniz ve kıtasal iklim etkilidir.
Arazi yapısı: Coğrafik olarak çeşitlilik göstermektedir; Macaristan sınırı boyunca düz ovalar,
Adriyatik kıyısında yüksek olmayan dağlar ve dağlık bölge yer almaktadır.
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Adriyatik Denizi 0 m
En yüksek noktası: Dinara 1,830 m
Doğal kaynakları: Petrol, az miktarda kömür, boksit, demir, kalsiyum, doğal asfalt, silis, mika, kil, tuz, hidro enerji
Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %21
Sürekli ekinler: %2
otlaklar: %20
Ormanlık arazi: %38
Diğer: %19 (1993 verileri)
Sulanan arazi: 30 km² (1993 verileri)
Doğal afetler: Yıkıcı deprem.
|
|
